Thực trạng và những tác hại, hệ lụy của tảo hôn trên địa bàn xã Hố Mít

Ảnh: Bản Trung tâm xã Hố Mít, huyện Tân Uyên

Theo thống kê của UBND xã Hố Mít, tình trạng tảo hôn trên địa bàn xã vẫn diễn ra hàng năm. Tính từ năm 2022 đến nay toàn xã đã có 29 cặp vợ chồng tảo hôn, trong đó: năm 2022 có 07 cặp, năm 2023 có 12 cặp, năm 2024 có 08 cặp, năm 2025 tính đến ngày 10/02 đã có 02 cặp. Những nguyên nhân dẫn đến tình trạng tảo hôn là do ảnh hưởng từ những quan niệm, phong tục, tập quán lạc hậu; sự thiếu quan tâm quản lý, giáo dục con em của cha mẹ, nhất là đối với các gia đình có cha mẹ đi xa để làm ăn. Trình độ dân trí và nhận thức pháp luật về hôn nhân và gia đình còn hạn chế, tư tưởng cho con lấy vợ, lấy chồng sớm để khỏi gánh nặng cha mẹ, các gia đình ép con lấy vợ, lấy chồng khi đang độ tuổi thanh thiếu niên (từ 13- 16 tuổi) để có thêm lao động và có người phụ các công việc của gia đình; sự can thiệp của chính quyền địa phương đối với các trường hợp tảo hôn có việc chưa mạnh mẽ, có việc thiếu kiên quyết. Bên cạnh đó còn có ảnh hưởng của tục “Bắt vợ” của người dân tộc Mông, chỉ cần bước qua ngưỡng cửa nhà trai là người con gái đã mang tiếng một đời chồng. Trong một số trường hợp các cặp đôi lại nhận được sự đồng thuận từ gia đình, bởi chính bố mẹ, người thân của các em cũng lấy vợ, lấy chồng từ rất sớm.

Ảnh: Xã Hố Mít họp triển khai thực hiện Nghị quyết số 15

Thêm vào đó, công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật còn gặp khó khăn do rào cản về ngôn ngữ, trình độ dân trí thấp dẫn đến hiệu quả không cao. Sự can thiệp, xử phạt vi phạm hành chính từ phía chính quyền địa phương đối với các trường hợp tảo hôn có lúc thiếu kiên quyết; các chính sách, pháp luật về vấn đề hôn nhân và gia đình triển khai thực hiện hiệu quả chưa cao ở vùng đồng bào DTTS; các bậc làm cha, làm mẹ chưa quan tâm đúng mức, nhiều gia đình buông lỏng trong quản lý con cái. Xác định việc xoá bỏ tảo hôn là khó khăn, phức tạp, là nhiệm vụ vừa cấp bách, thường xuyên, vừa là nhiệm vụ lâu dài, Đảng ủy, UBND, các ban ngành, đoàn thể xã Hố Mít đã huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị cùng vào cuộc. Trong đó, chú trọng công tác tuyên truyền, phát huy vai trò của Đoàn Thanh niên, Hội Liên hiệp Phụ nữ xã; trưởng ban, người có uy tín trong cộng đồng, phối hợp với lực lượng công an tại địa phương để giảm thiểu và tiến tới chấm dứt tình trạng tảo hôn.
Mít Nọi là bản có tỷ lệ tảo hôn hàng năm cao của xã, tính từ năm 2022 đến nay, bản Mít Nọi đã có 04 cặp vợ chồng tảo hôn trong độ tuổi từ 13-17 tuổi, trong đó có 01 cặp người chồng tảo hôn, 03 cặp tảo hôn cả vợ và chồng. Quen biết, rồi về sống với nhau khi chưa đủ tuổi kết hôn; cặp vợ chồng Hàng Thị Màu và Lù A Thán đã có với nhau một đứa con gần 1 tuổi. Qua trò chuyện với em Hàng Thị Màu, em cho biết: “ nhà em ở bản Chu Va 12, xã Sơn Bình huyện Tam Đường, sau khi tình cờ quen biết nhau, 2 em đã về chung sống với nhau được gần 3 năm rồi, lúc đó các em còn chưa đủ 17 tuổi. Hiện nay chồng của em đang đi làm thuê ở dưới xuôi để trang trải cuộc sống, lo cho vợ con”. Cũng như cặp vợ chồng em Hàng Thị Màu - em Lù A Thán; năm 2020 em Lù A Húa, em Vừ Thị Nhìa đã về chung sống với nhau như vợ chồng khi cả 2 chưa đủ tuổi kết hôn. Hiện nay gia đình 2 em đã có một bé gái hơn 3 tuổi. Em chia sẻ “ Do lấy nhau còn quá trẻ, nên vợ chồng em chưa chuẩn bị tốt về tinh thần, cũng như các điều kiện về vật chất, cuộc sống chỉ trông chờ vào nương lúa, nương ngô, nên gặp rất nhiều khó khăn, vất vả”. Bên bếp lửa hồng, ông Lù A Phía ở bản Mít Nọi, bố của em Lù A Húa cho biết:” Khi hay tin con trai muốn lấy vợ, gia đình cũng đã góp ý, và ngăn cản; vì các con còn quá nhỏ, chưa đủ tuổi kêt hôn, nhưng các con cứ một mực muốn đến với nhau, nên gia đình đành phải tổ chức, không biết làm cách nào, đành theo ý của con thôi”
Trong ngôi nhà nhỏ sập xệ, không có một đồ vật nào đáng giá, em Vàng Thị Xinh trải lòng. “Nhà em ở Than Uyên, vừa tròn 13 tuổi em đã theo bạn trai về bản Mít Nọi sinh sống với nhau; do còn nhỏ tuổi nên sức khỏe không đảm bảo để lao động, làm ăn kinh tế, vì vậy cuộc sống của chúng em quá khó khăn vất vả. Hiện nay em đang có thai được hơn 8 tháng, nên cũng không làm được việc gì; chồng em thì đi làm ăn xa, nên ở nhà em thấy rất vất vả”.

Ảnh: Lãnh đạo xã thăm gia đình em Vàng Thị Xinh, bản Mít Nọi 

Với Lù A Thành thì lại khác, em có suy nghĩ tiến bộ, sau khi học hết lớp 12, em đã xác định chưa lấy vợ ngay mà phải cố gắng đi lao động làm ăn để kiếm tiền làm vốn, sau này mới lập gia đình để cuộc sống đỡ vất vả. Sau 4 năm chăm chỉ lao động ở dưới xuôi, em đã về xây được ngôi nhà khang trang và dành dụm được một số vốn làm ăn. Năm 2022 Lù A Thành lập gia đình khi 23 tuổi, vợ của Thành là 21 tuổi, hiện tại gia đình em đã có một đứa con, cuộc sống khá đầy đủ và hạnh phúc. Tâm sự với chúng tôi, Thành cho biết thêm, sau khi hoàn thành ngôi nhà, em sẽ tiếp tục về xuôi để làm ăn, tích góp tiền trang trải cuộc sống và nuôi con ăn học sau này”.
Việc phòng chống tảo hôn cũng cần có sự vào cuộc quyết liệt của các cấp, các ngành. Có mặt tại Trường THCS xã Hố Mít vào những ngày đầu xuân năm mới 2025, chúng tôi được nhà trường giới thiệu và gặp em Thào Thị Vải, học sinh lớp 9A1 của nhà trường. Đây là tấm gương tiêu biểu của nhà trường trong việc tham gia các hoạt động phong trào cũng như trong học tập. Qua cuộc trò chuyện, em cho biết: “vào tháng 2 năm 2024, em có quen một bạn nam ở bản Thào, xã Hố Mít, sau vài lần trò chuyện, bạn ấy đã rủ rê, lôi kéo và bắt em về để làm vợ, nhưng em không đồng ý và phản kháng quyết liệt. Sau đó em đã nhờ nhà trường, chính quyền địa phương, gia đình can thiệp, để em yên tâm học tập. Bởi theo em việc cố gắng học tập, sau này tương lai, cuộc sống sẽ đỡ vất vả hơn” 

Ảnh: Các ngành, đoàn thể xã thăm, động viên  em Thào Thị Vải

Thầy giáo Bùi Duy Hời, Phó Hiệu trường Trường THCS xã Hố Mít cho biết, “hàng năm nhà trường thường xuyên đưa nội dung giáo dục giới tính và tuyên truyền sức khỏe sinh sản vị thành niên, phòng chống tảo hôn vào chương trình, nội dung giảng dạy của bộ môn Giáo dục công dân, các giờ học ngoại khóa, các buổi chào cờ đầu tuần để tuyên truyền, quán triệt về công tác phòng chống tảo hôn và sức khoẻ sinh sản tuổi vị thành niên đến toàn thể học sinh”.
Thực hiện Nghị quyết số 15, ngày 22/12/2023 của Tỉnh ủy Lai Châu; các kế hoạch của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, kế hoạch của Ban Chấp hành Đảng bộ huyện Tân Uyên về xóa bỏ hủ tục, phong tục, tập quán lạc hậu, xây dựng nếp sống văn minh trong nhân dân các dân tộc tỉnh Lai Châu giai đoạn 2024-2030, kế hoạch của Ban Chỉ đạo huyện về triển khai mô hình điểm về xóa bỏ tình trạng tảo hôn, xây dựng nếp sống văn minh tại bản Mít Nọi, xã Hố Mít, trong thời gian qua Đảng ủy, BCĐ xã Hố Mít về thực hiện Nghị quyết số 15 đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức quán triệt, học tập, tuyên truyền, triển khai sâu rộng các nhiệm vụ về xóa bỏ hủ tục, phong tục, tập quán lạc hậu, xây dựng nếp sống văn minh trong nhân dân xã Hố Mít nói chung và bản Mít Nọi nói riêng, trong đó có việc xóa bỏ tình trạng tảo hôn. Cùng với đó, xã Hố Mít cũng đang triển khai thực hiện Tiểu dự án 2, Dự án 9 Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, nội dung về: Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, khu vực còn khó khăn. Cấp ủy đảng, chính quyền các ngành đoàn thể xã, các bản đã triển khai tuyên truyền Luật Hôn nhân và Gia đình, sức khoẻ sinh sản, giáo dục giới tính bằng nhiều phương thức như: thông qua mạng xã hội, loa phát thanh, lồng ghép với các buổi họp bản. Phối hợp với Phòng Tư pháp, Huyện đoàn, Hội LHPN, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh xây dựng chương trình giáo dục tuyên truyền giới tính, sức khoẻ sinh sản ở  trường học và qua các buổi họp bản đã từng bước nâng cao nhận thức và tạo được sự lan tỏa trong cộng đồng.

Ảnh: Một buổi truyền thông về tác hại của tảo hôn tại xã Hố Mít

Những gì đạt được mới chỉ là kết quả bước đầu, cấp ủy đảng, chính quyền, MTTQ, các tổ chức đoàn thể xã Hố Mít xác định việc xóa bỏ hủ tục, phong tục, tập quán lạc hậu, trong đó có việc xóa bỏ từng trạng tảo hôn gắn với xây dựng nếp sống văn minh trong nhân dân các dân tộc là nhiệm vụ lâu dài, cần kiên trì, sự vào cuộc cả cả hệ thống chính trị, vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên, đặc biệt là sự đồng tình ủng hộ, tham gia thực hiện của người dân. Xã xác định tiếp tục phát huy vai trò của đội ngũ cán bộ người DTTS, trưởng bản, người có uy tín, hòa giải viên, cộng tác viên ở cơ sở trong thực hiện công tác tuyên truyền, vận động thực hiện pháp luật về hôn nhân và gia đình đến từng bản, từng hộ gia đình, và đến từng cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước và thực thi nghiêm minh theo pháp luật trong công tác phòng, chống tảo hôn. Xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm pháp luật về hôn nhân và gia đình, nhất là đối tượng là cán bộ, đảng viên để cho con tảo hôn; xử phạt hành chính kết hợp với xử phạt theo hương ước, quy ước. Kết hợp và nâng cao hiệu quả giữa công tác chỉ đạo, thực hiện, kiểm tra, đánh giá, xử lý vi phạm với thi đua khen thưởng, nhân rộng các làm mới, hiệu quả trong tuyên truyền, vận động, thực hiện tốt công tác phòng, chống tảo hôn.
Với quyết tâm cao, quyết liệt trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện, chúng ta hy vọng trong một ngày không xa, trên địa bàn bản Mít Nọi, xã Hố Mít sẽ không còn tình trạng tảo hôn, các hủ tục, phong tục, tập quán lạc hậu khác được đẩy lùi tiến tới loại bỏ khỏi đời sống cộng đồng, mọi người, mọi nhà chung tay xây dựng nếp sống văn minh, xây dựng xã, bản nông thôn mới, người dân có cuộc sống no ấm, hạnh phúc, tiến bộ, văn minh như ý Đảng, lòng dân./.